Con Ếch, Con Bò và Dàn Kèn Đu Đủ

Nguyễn-Xuân Nghĩa - Tuần báo Sống  Ngày 150415

Ngân hàng AIIB của Bắc Kinh và chuyện thất kinh của truyền thông
 

* Khi truyền thông trổ tài nịnh hót * 

Quý độc giả chịu khó đọc bài này thì sẽ hiểu vì sao làm truyền thông lại dễ hơn làm chánh sách, dễ nhất trong các cái dễ là dễ… nói bậy.

Truyền thông nói bậy thì… năm phút sau hết tội vì được khán thính độc giả lãng quên khi lại có thêm tin mới theo kiểu “sông Trường giang sóng sau dồn sóng trước”. Làm chánh sách mà bậy là gieo họa cho người khác, vì thế việc gì, trên nguyên tắc, cũng phải đắn đo cân nhắc. Trừ phi ta ngồi ở Ba Đình nhởn nhơ quyết định chặt cây bán nước.

Về bối cảnh nhé.

Lãnh đạo Trung Quốc có sáng kiến lập ra Ngân hàng Đầu tư Hạ tầng Cơ sở Á châu, gọi theo Anh ngữ là Asian Infrastructure Investment Bank hay AIIB. Họ đề nghị từ Tháng 10 năm kia, thúc đẩy giữa năm ngoái và kỳ hạn để nhiều quốc gia tham dự định chế này với tư cách “sáng lập viên” là cuối Tháng Ba vừa qua. Chẳng mấy ai trong hệ thống truyền thông quốc tế đã nhắc nhở hay giải thích sáng kiến này của Tập Cận Bình, như cả chục sáng kiến khác được Bắc Kinh dồn dập đưa ra từ mấy năm nay.

Đã ít theo dõi rồi, truyền thông lại còn lụp chụp. Từ giữa Tháng Ba tới cao điểm là hội nghị Bác Ngao vào cuối Tháng Ba, truyền thông quốc tế thổi chuyện này lên mây khi Anh quốc nhận lời tham gia sáng kiến AIIB dù Chính quyền Barack Obama om xòm can gián.

Khách có kẻ nhảy vào bàn: “Nhà bác nói Bác Ngao thì cái đó là gì vậy?”

Thêm một chứng cớ rành rành về sự thiếu hiểu biết của nhà báo khiến khách mới thắc mắc!

Từ năm 1971, các nước Âu Châu lập ra một hội nghị quốc tế về kinh tế và kinh doanh tại trị trấn nghỉ mát Davos của xứ Thụy Sĩ. Từ đó hàng năm mới có “Thượng đỉnh Kinh tế Davos” quy tụ mấy ngàn lãnh đạo chính trị và kinh doanh của toàn cầu đến đọc tham luận và trao đổi ý kiến trong khung cảnh tráng lệ, bên ngoài sự lầm than của thế giới.

Vì thế, năm 1998, Tổng thống Phi Luật Tân, Thủ tướng Úc và Thủ tướng Nhật đề nghị tổ chức một diễn đàn tham luận tương tự về kinh tế Á Châu. Sáng kiến được Bắc Kinh tức thời hưởng ứng, còn sốt sắng làm thân khuyển mã để các thầy bàn quốc tế cưỡi ngựa xem hoa. Lần đầu tiên vào Tháng Hai năm 2001.

Nhờ sự tận tụy của Bắc Kinh, từ năm 2002 mới có diễn đàn tham luận về Á Châu, được tổ chức tại Bác Ngao của tỉnh (đảo) Hải Nam, một ấn bản da vàng của Thượng đỉnh Kinh tế Davos. Nghị trình thì do viên thư ký – nói văn hoa là “Bí thư” – đảm nhiệm. Các ban bệ của Bí thư Trung Quốc lập ra một diễn đàn biểu dương sức mạnh Á Châu, do Bắc Kinh lãnh đạo!

Khách tấm tắc ngợi khen.

Đúng là trong “Tam thập lục kế” thì đấy là kế “Phản khách vi chủ”. Kinh doanh có thuật đi vay, kinh tế chính trị thì có đòn đi mượn ý. Bi hài nhất là ba nước đề nghị chuyện ấy là Phi, Úc, Nhật thì đang lật bật về cái lưỡi bò của Bắc Kinh!

Trở lại chuyện Châu Á há mồm thì sau khi Anh quốc của Nữ hoàng ngồi xổm lên lời can của Nội các Obama mà ủng hộ sáng kiến AIIB và xé rào cho hàng loạt đồng minh khác của Mỹ nhảy vào, giới bình luận Á châu bèn kết luận về ngày tàn của nước Mỹ và kỷ nguyên mới của Trung Quốc.

Singapore không chỉ có túi khôn là Lý Quang Diệu. Còn có tác giả của một bài bình luận hôm 16 Tháng Ba vừa qua về vụ AIIB: “quyết định của Anh mang tính thời đại, báo hiệu sự cáo chung của Thế kỷ Hoa Kỳ, và sự xuất hiện của Thế kỷ Á châu!” Ông ta là Giáo sư Kishore Mahbubani khét tiếng, Khoa trưởng Đại học Lý Quang Diệu về Chính sách Công quyền – Lee Kuan Yew School of Public Policy.

Rất đáng cầm đầu trường Đảng Nguyễn Ái Quốc vì ngu có bằng cấp và dốt có đẳng trật!

Cho nên, dù đã được đài truyền hình Saigon TV (chương trình “Bên kia màn khói” của Bích Trâm), đài Phát thanh Quốc tế Pháp (RFI - chương trình “Tạp chí Kinh tế” của Thanh Hà) và đài Á châu Tự do RFA phỏng vấn, người viết tầm thường này vẫn phải trở lại AIIB.

Như mọi khi, xin nhập đề bằng…kết luận: Sáng kiến AIIB là trò con ếch muốn to bằng con bò.

***

Sở dĩ nó thành to chuyện là nhờ truyền thông.

Một đàn bò cùng thổi ống đu đủ như một dàn bát âm dưới cây đũa của nhạc trưởng Bắc Kinh. Hào kiệt nào minh diễn được ẩn dụ ly kỳ này bằng một tấm hý họa thì người viết xin mời đi ăn quán cơm bà Cả Đọi, bảo đảm là có cả cà cuống.

Lỡ viết rồi thì phải giải thích, mà không quá dài, vì sức tập trung của chúng ta có hạn, lại quen món mỳ ăn liền của truyền thông. Trước hết, hãy nói đến cái trớn của Trung Quốc.

Trong 70 năm qua, từ sau Thế chiến II đến nay, đã có mấy chục trường hợp được tôn là “kỳ diệu kinh tế” khi tăng trưởng nhanh, trong vài thập niên đã từ đang phát triển tới vị trí “tân hưng” v.v… Trong bảng phong thần ấy, có “Việt Nam rồng cọp” với cái dạng kỳ nhông cắc ké. Và chói lọi hơn cả là trường hợp tăng trưởng vi vút của Trung Quốc.

Trật hết!

Trong ba tá phép lạ ấy, chỉ có hai ngoại lệ xứng danh kỳ diệu là Đại Hàn Dân Quốc và Trung Hoa Dân Quốc, truyền thông gọi cho gọn là Nam Hàn và Đài Loan. (Singapore là một “đảo quốc”, “cảng quốc” hay “thành quốc” đặc biệt quá nhỏ, y như Hong Kong, nên không được kể trong danh mục ấy). Ngẫu nhiên sao khi Nam Hàn và Đài Loan đều tự chuyển hóa sang dân chủ!

Chẳng ngẫu nhiên, như nhiều quốc gia khác sau mấy chục năm rạng ngời, cả hai xứ này đều đã bị khủng hoảng mà vẫn tiếp tục vươn lên. Lại còn mạnh hơn trước là nhờ có dân chủ. Dân bầu lên một lớp lãnh đạo khác để cải cách đường lối và tiếp tục tạo điều kiện cho thị trường và tư nhân phát triển. Trung Quốc thì không. Một số người lạc quan, đông lắm, thì bảo rằng chưa!

Thứ hai, sau ba chục năm tăng trưởng, như nhiều xứ đi trước, Nhật Bản 1990, Mễ Tây Cơ 1994, Nam Hàn 1997 hay Đài Loan 2000, Trung Quốc đã hụt hơi và rơi vào mé vực. Cho nên Bắc Kinh phải cải cách để chuyển hướng, mà chưa chắc đã được. Thiếu dân chủ là một trở ngại - một thôi!

Khi cần chuyển hướng từ đòn bảy là đầu tư và xuất cảng qua lực đẩy khác là tiêu thụ nội địa, Trung Quốc bỗng lộ nguyên hình là Chúa Chổm. Nợ tổng cộng tương đương hơn 28 ngàn tỷ đô la. Trong bối cảnh ấy, việc Bắc Kinh phe phẩy 100 tỷ đô la tí tẹo thì chỉ hấp dẫn như món ếch chiên bơ.

Điều thứ ba, thế giới lại không bị nạn thiếu vốn hay kẹt thanh khoản. Trái lại, có quá nhiều tư bản dư dôi đang tìm bến đậu ra tiền. Luồng chảy cuồng làm lãi suất bò ngang mặt đất. Giữa vùng lênh láng, dự án trăm tỷ của AIIB chỉ là gáo nước! Vậy mà nhiều nước sốt sắng tham gia.

Họ mong là tìm thấy trong đó cơ hội kiếm lời khả quan hơn cho tư bản của mình. Có bị tay chân của Bắc Kinh móc túi dọc đường thì vẫn là “bói rẻ còn hơn ngồi không”. Chuyện ấy mới cho thấy sự tuyệt vọng của nhiều quốc gia. Các đại gia đang nhập sòng bầu cua cá cọp của Bắc Kinh để kiếm tí tiền lẻ.

Và truyền thông hí hửng đánh trống thổi kèn cho rậm đám!

***

Triết gia đang lim dim bên cạnh người viết bỗng choàng dậy đập bàn như trong một công án Thiền: “Đòn AIIB mới chỉ là đưa pháo sang sông!”

Chả vậy mà nhiều chiến lược gia mới tri hô rằng Bắc Kinh thi đua lập ra các định chế sẽ thay Quỹ Tiền tệ Quốc tế hay Ngân hàng Thế giới do Mỹ lũng đoạn? Các chiến lược gia này đáng được Giải Nobel Kinh tế của loài bò.

Đúng, Bắc Kinh muốn vậy. Và ta bước qua chuyện con bò thì mới sáng chuyện!

Kinh tế Hoa Kỳ đã lên hàng số một từ thời… Tự Đức còn đóng tã, khi Âu Châu đã khuất phục các nước Châu Á, rồi giết nhau tưng bừng qua ba đợt 1870, 1914 và 1939.

Sau khi Mỹ là đệ nhất kinh tế, trong hơn nửa thế kỷ, thế giới vẫn sử dụng các ngoại tệ dự trữ phổ biến là đồng Bảng Anh, Phật lăng Pháp hay Đức Mã. Mỹ kim chỉ được chiếu cố từ sau Thế chiến I rồi trở thành ngoại tệ chính từ sau Thế chiến II. Sức mạnh kinh tế đi trước sức mạnh của đồng tiền,

Chính những hỗn loạn kinh tế giữa hai Thế chiến – từ 1929 đến 1939 - mới khiến Hoa Kỳ giữ vai trưởng tràng và lập ra kiến trúc tài chánh mới để vừa tái thiết Âu Châu vừa hứng đỡ những biến động ngoại thương và hối đoái của các nước. Mỹ kim lên ngôi bá chủ vì Mỹ có thị trường lớn, đủ sâu và lỏng để chống đỡ những dằn xóc quốc tế.

Hoa Kỳ chỉ buông tay từ Tháng Tám năm 1971 khi Richard Nixon bứt neo cho thả nổi đồng đô la. Nhưng từ đó đến nay, chưa thấy người hùng nào khác đứng ra cáng đáng việc ấy.

Khách ngẩn ngơ hỏi vặn: “Nhà bác làm như nước Mỹ này thương xót thiên hạ nên ôm lấy gánh nặng! Người ta bảo rằng nhờ đó mà Mỹ tự do in bạc ra xài vô tội vạ sao? Và Bắc Kinh nhập cuộc chỉ vì Hoa Kỳ vẫn còn nắm chắc hai cột trụ tài chánh của kiến trúc năm xưa.

Lại lộn đầu tương quan nhân quả rồi.

Một là Mỹ kim có chế độ tự do giao hoán, tha hồ đổi. Hai là vì giữ vị trí của ngoại tệ giao hoán và dự trữ phổ biến nhất, tờ bạc xanh là hầm an toàn. Ai muốn giữ giá tài sản là đổi tiền ra Mỹ kim. Đổi cái gì ra Mỹ kim? Đổi đồng bạc của mình ra tiền Mỹ, làm đô la lên giá, Mỹ khiếm hụt cán cân vãng lai và khó xuất cảng. Rồi bất cứ xứ nào vỡ nợ cũng lại trông vào nguồn cấp cứu ấy của Chú Sam. Cho nên, việc Mỹ kim là dự trữ ngoại tệ chính là một gánh nặng cho kinh tế Hoa Kỳ mà truyền thông lại không biết giải!

Tuần báo Sống này không thể là cuốn sách về kế toán chi phó cho nên người viết đành dứt điểm:

Trung Quốc chưa vượt Hoa Kỳ về sản lượng. Đồng Nguyên của Thiên triều chưa được thả nổi, chế độ tự do tư bản cũng chẳng có, việc đồng bạc nhợt nhạt này mà lên thay Mỹ kim thì vẫn là chuyện sừng thỏ lông rùa. Nếu cứ tưởng rằng ta đã to bằng con bò, thì Thiên triều cứ nhảy vào cuộc. Khi ấy sẽ khủng hoảng tức thời!

Còn lại, với thành tích xây dựng hạ tầng của Trung Quốc, ngân hàng AIIB sẽ là cái rổ, với nhiều dự án lủng làm giới đầu tư xập tiệm. May lắm thì có các chuyên gia Anh, Đức, Hàn, Úc dạy cho phép làm ăn tử tế. Trong vụ này, Obama có thể khờ dại về ngoại giao và tuyên truyền nên tạo ra hình ảnh suy tàn của nước Mỹ trước sự hung hăng của Trung Quốc. Nhưng hãy yên tâm.

Chàng chỉ làm Tổng thống đến đầu năm 2017 thôi. Sau đó, có khi mơ làm Tổng thư ký Liên hiệp Quốc, với lá phiếu rất đề huề của Nga và Tầu. Sáng trưng!